Ιστορικά η νεοελληνική συλλογικότητα εκφράστηκε πολωτικά: υπηρετώντας συναισθηματικά φορτισμένες ιδέες. Η Μεταπολίτευση ακολούθησε τον ίδιο ιστορικό δρόμο. Μεταθέτοντας την πόλωση στο πεδίο της προάσπισης των λαϊκών συμφερόντων οδηγήθηκε στην επανάληψη της πλημμελούς και αντιφατικής σύστασης ενός συλλογικού ιδεώδους. Αλλά η επανάληψη της ίδιας συλλογικής στάσης προδίδει βαθύτερα πολιτισμικά αίτια και εμμονές. Ειδικότερα αυτή η στάση αντικατοπτρίστηκε στην εκπαίδευση των νέων. Το ελληνικό σχολείο παρέμεινε διχασμένο ανάμεσα σε μια αυτοαναφορική και δογματική διδασκαλία του νεοελληνικού συνειδότος και, σε επίπεδο τεχνολογικής-οικονομικής ζωής, στη διδασκαλία ενός θύραθεν νεωτερικού πνεύματος.