Τα γνωστά μεγάλα ζητήματα, όπως οι χαμηλές δημόσιες δαπάνες, ο ανταγωνιστικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης με τις ποικίλες εξετάσεις, η παραπαιδεία, οι ελλείψεις σε υποδομές, η σχολική διαρροή, η υπογεννητικότητα είναι πάντα παρόντα.
Ο προβληματισμός παραμένει:
- Γιατί βιώνουμε μια σταθερή και μόνιμη επανάληψη αρνητικών φαινομένων;
- Πώς μπορεί το σχολείο, και μάλιστα το δημοτικό, να ξεκλειδώσει τις δυνατότητες κάθε παιδιού, καθοδηγώντας τις δημιουργικές δυνάμεις της κοινωνίας;
- Γιατί, παρά την υπερφόρτωση των μαθητών («σχολείο-διάβασμα στο σπίτι-φροντιστήριο-επιστροφή στο σπίτι για διάβασμα») που τους συνθλίβει την παιδικότητα, την ηρεμία και τη δημιουργικότητά τους, δημιουργώντας απώθηση για το σχολείο, τα μαθησιακά αποτελέσματα κρίνονται πενιχρά;
Είναι φανερό ότι βρισκόμαστε πάλι σε ένα σημείο όπου χρειάζονται αλλαγές στην εκπαίδευση. Θα καταφέρει άραγε η χώρα να τις πραγματοποιήσει;
Δύο αιώνες παλινωδιών:
Το φαινόμενο κάθε υπουργός παιδείας, μόλις αναλαμβάνει καθήκοντα, να αναιρεί τους νόμους του προκατόχου του, έφερνε πάντα παλινδρομήσεις, επιστροφή σε καταδικασμένες πρακτικές και εμπόδιζε την πορεία προς τα εμπρός.
Σήμερα η εκπαίδευση χρειάζεται ένα εθνικό σχέδιο για την παιδεία, υπερκομματικό και με βάθος χρόνου. Η ελληνική εκπαίδευση δεν έχει περιθώριο για άλλες χαμένες ευκαιρίες.
Μάλιστα οι απαραίτητες αλλαγές χρειάζεται να αγγίζουν τα εσωτερικά (στόχους και φιλοσοφία των προγραμμάτων, μεθόδους, βιβλία, εκπαίδευση εκπαιδευτικών) χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης, ώστε:
- Να απαλλαγούμε από την «ασθένεια του διπλώματος»: να πάψει το σχολείο να λειτουργεί ως «εξεταστικό κέντρο-εκδοτήριο διπλωμάτων», για να σταματήσει το κυνήγι της ύλης και η διαρκής προετοιμασία για εξετάσεις ή για την επόμενη βαθμίδα (κυρίως για το πανεπιστήμιο). Μόνο έτσι θα σταματήσει το μονόπλευρο ενδιαφέρον της ελληνικής οικογένειας για τη βαθμολογία των παιδιών αντί για την ουσία της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
- Να αντιληφθούμε ότι η ανισότητα των παιδιών στις σχολικές επιδόσεις δεν οφείλεται απαραίτητα στις ελλείψεις τους, αλλά στην ανικανότητα του συστήματος να προσφέρει στον καθένα ό, τι χρειάζεται.
- Το σχολείο να εξασφαλίζει για όλους τα ίδια πραγματικά δικαιώματα στη μόρφωση, με βάση την ικανότητα και τη φυσική κλίση του καθενός, ώστε να μην εξαρτάται η σχολική φοίτηση και η επιτυχία της από την κοινωνική προέλευση των μαθητών. Σε μια χώρα με τόσο μεγάλη υπογεννητικότητα κανείς δεν περισσεύει.
Εξάλλου, τα καινούργια μεγάλα ζητήματα είναι μπροστά μας: η πλήρης κυριαρχία της οθόνης στη ζωή των παιδιών και οι σαρωτικές αλλαγές που φέρνει η τεχνολογία πώς θα επηρεάσουν την εκπαιδευτική διαδικασία; Πώς μπορεί το σχολείο να διατηρήσει και να ενισχύσει τον ρόλο του σε έναν νέο ψηφιακό κόσμο;